Αυτοψία πρίν την κατεδάφιση

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ σελ.29 - 13/7/2005

Με σημαία την κατεδάφιση των παλιών ετοιμόρροπων σπιτιών για τη διενέργεια ανασκαφής στα θεμέλιά τους, επανήλθαν οι ιδιοκτήτες του οικοδομικού τετραγώνου στο οποίο βρίσκονται τα κατάλοιπα του ναού της Αγροτέρας Αρτέμιδος στην περιοχή Αρδηττού, στο Μετς.

Η υπόθεση αυτή έχει απασχολήσει από το 1962 μέχρι το 1995 δέκα φορές το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, το οποίο εξέδωσε και τις δέκα φορές την ίδια γνωμοδότηση. Ηταν υπέρ της απαλλοτρίωσης του οικοπέδου και της ανάδειξης των αρχαίων ερειπίων. Μάλιστα, το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων προέβη δύο φορές σε εκτίμηση της αξίας του οικοπέδου συνολικής έκτασης 1.390 τ.μ. Την πρώτη φορά (το 1999) το ποσόν ανερχόταν στα 472 εκατ. δρχ. και τη δεύτερη (το 2001) στα 534 εκατ. δρχ. Αλλά αυτή η απαλλοτρίωση δεν έγινε ποτέ, με αποτέλεσμα να έρθει εκ νέου το ζήτημα στο ΚΑΣ και να ακουστούν πάλι οι φωνές προστασίας του μνημείου, αλλά και οι φωνές διαμαρτυρίας των ιδιοκτητών που επί τέσσερις δεκαετίες περιμένουν να δοθεί λύση.

Η προχθεσινή συζήτηση μας γύρισε 43 χρόνια πίσω. Ηταν το 1962 όταν ο αρχιτέκτονας Ι. Τραυλός ανακάλυψε στα έργα διάνοιξης της οδού Αρδηττού τον αναλημματικό τοίχο του ναού, πίσω από αυτόν πολλά αγγεία και τον μεγάλο προεξέχοντα βράχο στον οποίο ήταν κτισμένος. Τότε, για να σωθούν τα ευρήματα, έγινε παράκαμψη του δρόμου και δύο χρόνια μετά όταν οι ιδιοκτήτες του οικοπέδου ζήτησαν να κτίσουν, οι επιφανέστεροι αρχαιολόγοι και πνευματικοί άνθρωποι της εποχής Χ. Καρούζος, Λ. Πολίτης, Ι. Κόντης, Μ. Χατζηδάκης, Ν. Πλάτων, Χ. Μακαρόνας είχαν υποστηρίξει τη διατήρηση του αρχαιολογικού χώρου ως ελεύθερου και επισκέψιμου, παρ' όλο που δεν έχουν σωθεί αρχιτεκτονικά λείψανα γιατί «...πρόκειται περί ενός των επιφανεστέρων μνημείων των αρχαίων Αθηνών».

Ο ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδος κατεδαφίστηκε από τον Χασεκί το 1860. Το υλικό του ενσωματώθηκε στο τείχος των Αθηνών. Συνεπώς, αρχαίο υλικό δεν σώζεται, όπως είχε παρατηρήσει ο Τραυλός και επαναβεβαίωσε με ανασκαφές της το 1994 η αρμόδια Γ' ΕΠΚΑ. Ωστόσο, όλοι θεωρούν πως πρόκειται για «τοπόσημο μεγάλης σημασίας». Σώζεται και η πλήρης αποτύπωση του μνημείου από την εποχή του Μοροζίνι (στρατιωτικά σχέδια), όπως και η ακριβής θέση του. Αυτό που έχει απομείνει σήμερα είναι ένα ανάλημμα και τμήμα της φυσικής κοίτης του Ιλισού, επί της οποίας ήταν το μνημείο.

Οι περαστικοί από την οδό Αρδηττού βλέπουν μια σειρά από ερειπωμένα σπίτια, για τα οποία η Πολεοδομία προ τριετίας είχε δώσει άδεια κατεδάφισης. Με βάση αυτή την άδεια ζήτησαν οι ιδιοκτήτες και από την Αρχαιολογική Υπηρεσία την άδεια καθαίρεσης των παλιών κτισμάτων και τη διενέργεια ανασκαφής. Το αίτημά τους όμως αυτό χαρακτηρίστηκε ως «παραπειστικό» από τους εκπροσώπους της Ελληνικής Εταιρείας για την Προστασία του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, όπως και από τους εκπροσώπους κάποιων εξωραϊστικών συλλόγων της περιοχής. Θεωρούν ότι «έτσι ανοίγει ο δρόμος για την οικοδόμηση του οικοπέδου». Οι εκπρόσωποι (δικηγόροι) των ιδιοκτητών απέδωσαν τις αντιδράσεις σε «ονειροφαντασιώσεις» και σε «ανεύθυνα δημοσιεύματα» και επέμειναν στην κατεδάφιση των κτιρίων και την ανασκαφή, την οποία θα μπορούσαν και να χρηματοδοτήσουν, όπως είπαν.

Η εισήγηση της διεύθυνσης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, αλλά και της αρμόδιας Γ' Εφορείας ήταν υπέρ της κατεδάφισης των κτισμάτων και διενέργειας ανασκαφής, από τα αποτελέσματα της οποίας θα μπορούσε να κριθεί τελικά το αίτημα των ιδιοκτητών. Ο αρχαιολόγος Π. Θέμελης εξέφρασε την άποψη ότι «οι ιδιοκτήτες θέλουν την κατεδάφιση γιατί ευελπιστούν να κτίσουν». Γι' αυτό πρότεινε «η ανασκαφή να έχει ένα και μοναδικό στόχο: την ανάδειξη των αρχαίων καταλοίπων».

Ο γεν. γραμματέας και πρόεδρος του ΚΑΣ, Χρ. Ζαχόπουλος, είπε πως «το θέμα είναι διττό. Από τη μια τίθεται το ζήτημα της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς και από την άλλη της προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων». Τάχθηκε υπέρ της καθαρής λύσης κι αν αυτή είναι η απαλλοτρίωση, να γίνει άμεσα. Τελικά, αποφασίστηκε να μεταβεί επί τόπου σύσσωμο το Συμβούλιο και να αποφασίσει.

Ν. ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ