Ένας ναός για τη νίκη στον Μαραθώνα

Liberal - 27/1/2019

Της Αγγελικής Κώττη

Η Άρτεμις Αγροτέρα έχει συζητηθεί πολλές φορές στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Την περασμένη Τρίτη, συζητήθηκε για μια ακόμα φορά. Το οικόπεδο με το «ίχνος» του ναού, απέναντι ακριβώς από το Ολυμπιείο είναι αντικείμενο διαμάχης εδώ και πάνω από μισό αιώνα.

Το ΚΑΣ, πάντως, πριν αποφασίσει, θα πραγματοποιήσει αυτοψία στο ακίνητο όπου υπήρχε ο αρχαίος ναός της Αρτέμιδας Αγροτέρας και ιερό του Μειλιχίου Διός. Η γνωμοδότησή του θα σταλεί κατόπιν στην υπουργό Πολιτισμού, ώστε να ληφθεί υπόψιν στην υπουργική απόφαση που θα υπογραφεί. Η οποία, θα καθορίζει, ακριβώς, την τύχη ενός πολύπαθου αρχαιολογικού χώρου.

Ο Ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδας ήταν κτισμένος σε μια περιοχή της Αρχαίας Αθήνας με εξαιρετική περιβαλλοντική αξία. Τα νερά του Ιλισού ποταμού, η πηγή της Καλλιρρόης και «αι Άγραι» (δηλαδή οι λόφοι που βρίσκονταν ανάμεσα στον Ιλισό και το σημερινό Α Νεκροταφείο), ενέπνευσαν την δημιουργία ενός χώρου πλούσιων κοινωνικών δραστηριοτήτων.

Στην περιοχή είχαν κτισθεί πολλά ιερά και άλλα μνημεία, που σήμερα ονομάζονται “Παριλίσσια Μνημεία” (Ναός Δελφινίου Απόλλωνος, το τέμενος που αποδίδεται στον Κρόνο και τη Ρέα, ο Ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδας και ο διπλανός ναός του Μειλιχίου Διός που ανακαλύφθηκε πρόσφατα κλπ).

Τον Ναό αναφέρουν ο Πλάτων και ο Παυσανίας, ενώ κατά τον Πλούταρχο στην περιοχή του τελούνταν και τα Μικρά Ελευσίνια Μυστήρια. Χτίστηκε στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ., όπως εικάζεται από τον Καλλικράτη λόγω της εποχής κατασκευής του και της ομοιότητάς του με τον Ναό της Απτέρου Νίκης. Συνδέεται άμεσα με την νίκη των Αθηναίων στη Μάχη του Μαραθώνα. Εδώ τελούνταν ετήσιες θυσίες και γιορτές προς τιμή της θεάς Αρτέμιδας από τους Αθηναίους για να την ευχαριστήσουν για τη νίκη τους στην καθοριστική αυτή μάχη.



Μετατράπηκε αργότερα σε χριστιανικό ναό με νεκροταφείο και διευρύνθηκε κατά τον 17ο αιώνα με τρούλο, ενώ ονομάστηκε «Παναγιά στην Πέτρα». Καταστράφηκε το 1778 για να κτιστεί το τείχος του Χατζή Αλή Χασεκή γύρω από την περιοχή της Ακρόπολης.

Από τα αρχιτεκτονικά του στοιχεία διατηρούνται θραύσματα της ζωφόρου του, που βρίσκονται σε μουσεία της Αθήνας, της Βιέννης και του Βερολίνου. Σώζονται επίσης οι πώροι του αναλήμματος, οι οποίοι είναι στη θέση τους και είναι λαξεύματα στο βράχο. Από ανασκαφές που έγιναν τα τελευταία χρόνια στον χώρο, βρέθηκαν και κάποιοι τάφοι αλλά και το ιερό του Μειλιχίου Διός και ενδυναμώθηκαν τα επιχειρήματα όσων αντιτίθενται στην οικοδόμηση.

Αυτή είναι η προϊστορία. Το ΚΑΣ έχει ζητήσει τρεις φορές (1964, 1995 και 2002) την απαλλοτρίωση του χώρου αλλά αυτή ουδέποτε έγινε. Οι ιδιοκτήτες του οικοπέδου καταθέτουν αιτήματα οικοδόμησης, αυτά εξετάζονται, και κατάληξη δεν υπάρχει. Εσχάτως και η Εφορεία Αρχαιοτήτων Αθηνών προτείνει την υπό όρους οικοδόμηση του ακινήτου. Πολλοί όμως αντιδρούν, καθώς έτσι χάνεται σημαντικό μέρος του ιστορικού τοπίου στον Αρδηττό, το μοναδικό που έχει απομείνει ως σήμερα.

Σύλλογοι, φορείς και πολίτες ζητούν την αξιοποίηση του χώρου, που συνεπάγεται την απαλλοτρίωση. Αλλά η υπουργός Πολιτισμού δεν μοιάζει να συμφωνεί. Απαντώντας σε επίκαιρη ερώτηση του αντιπροέδρου της Βουλής και βουλευτή του Ποταμιού, Σπύρου Λυκούδη, για το μέλλον του ιερού της Αγροτέρας Αρτέμιδος (20.9.2018) είπε:

«Το ΚΑΣ δε αφήνει τίποτα στην τύχη του, μόνο που οι καθυστερήσεις είναι μοιραίες. Το συγκεκριμένο ακίνητο στο Μετς ξεκίνησε να ανασκάπτεται από τον 19ο αιώνα και η ιστορία του είναι πολύ μεγάλη, η αρχαιολογική υπηρεσία αγρυπνεί στα μνημεία, ωστόσο δεν έχει δυνατότητα να προχωρήσει σε αποφάσεις απαλλοτριώσεων, καθώς δεν διαθέτει τα απαραίτητα κονδύλια». Ακριβοί στα πίτουρα και φτηνοί στο αλεύρι, δεν τηρούν ούτε τα προσχήματα. Δύο εκατομμύρια ευρώ δεν είναι βέβαια ψίχουλα. Ας κόψουν όμως τις εορτές και τις πανηγύρεις.