Πολλές παραλείψεις για την Αγροτέρα Αρτέμιδα. Δείτε την δημοσίευση της Εφημερίδας των Συντακτών

Εφημερίδα των Συντακτών - 24/12/2018

Συντάκτης: Τάσος Σαραντής
Mετέωρη και απειλούμενη παραμένει η τύχη του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου στην περιοχή Αρδηττού - Μετς όπου βρισκόταν ο ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδος (ναός του Ιλισού), καθώς εκκρεμεί εισήγηση της διευθύντριας της Εφορείας Αρχαιοτήτων (ΕΦΑ) Πόλης Αθηνών, με την οποία ζητά την υπό όρους δόμηση του οικοπέδου.

Αν η σχετική εισήγηση που κατατέθηκε τον περασμένο Μάιο εγκριθεί από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ), θα πρόκειται για ένα ανέλπιστο δώρο στους ιδιοκτήτες του οικοπέδου που πιέζουν διαχρονικά για την εμπορική εκμετάλλευση του χώρου, ενώ θα αφανιστεί από τον χάρτη ένα ιστορικό τοπόσημο, αναπόσπαστο από το ιστορικό περιβάλλον της Αθήνας.

Ωστόσο, η εισήγηση, το σκεπτικό της οποίας στηρίζεται στην αδυναμία και απραξία της ελληνικής πολιτείας να υλοποιήσει συνεχείς αποφάσεις του ΚΑΣ για την απαλλοτρίωση του συγκεκριμένου οικοπέδου και επικαλείται τη σημερινή οικονομική αδυναμία λόγω κρίσης, ώστε αυτή να πραγματοποιηθεί, έχει κάποιες παραλείψεις και παραβλέψεις, όπως έχει και η τοποθέτηση της υπουργού Πολιτισμού για το θέμα.

Η υπόθεση

Η υπόθεση –την οποία είχε αποκαλύψει πρόσφατα η «Εφ.Συν.» (βλ. «Θέλουν ξενοδοχείο πάνω στα αρχαία», 17.8.2018)– αφορά τον χώρο όπου βρισκόταν ο ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδος, συνολικής έκτασης 1.390 τ.μ., ο οποίος βρίσκεται στην περιοχή Αρδηττού - Μετς, δίπλα στον Ιλισό, επί των οδών Αρδηττού, Θωμοπούλου, Κούτουλα και Κεφάλου.

Το 2014 ανακαλύφθηκε εκεί και ένας δεύτερος κλασικός ναός, αυτός του Μειλίχιου Δία, ενώ έχουν εντοπιστεί και μερικώς κατεστραμμένοι τάφοι ρωμαϊκών-υστερορωμαϊκών χρόνων.

Ο χώρος έχει χαρακτηριστεί αρχαιολογικός από το 1960. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το ΚΑΣ γνωμοδότησε υπέρ της απαλλοτρίωσης του οικοπέδου και έκτοτε ακολούθησαν διαδοχικές αποφάσεις υπέρ της απαλλοτρίωσης.

Εντούτοις, καμία από αυτές δεν υλοποιήθηκε ποτέ και ο λόγος ήταν ένας συνδυασμός, από τη μια της έλλειψης πραγματικής βούλησης από την πλευρά της Πολιτείας, και από την άλλη της βούλησης των ιδιοκτητών του οικοπέδου να το οικοδομήσουν, επιτυγχάνοντας διαχρονικά με διαδικαστικούς τρόπους την ακύρωση της απαλλοτρίωσης.

Από την πλευρά τους, οι ιδιοκτήτες του οικοπέδου έχουν κάθε λόγο να μην «το βάζουν κάτω», αφού πρόκειται για ένα «φιλέτο γης», η αξία του οποίου συνεχώς εκτοξεύεται.

Με θέα το Ιερό του Ολυμπίου Διός σε πρώτο πλάνο και την Ακρόπολη, που περιβάλλεται από τους λόφους Αγρας και Αρδηττού και συνυπάρχει με σύγχρονα μνημεία αρχιτεκτονικής, όπως το Ζάππειο Μέγαρο και το Καλλιμάρμαρο, από το σημείο μπορεί να έχει κανείς μια πανοραμική άποψη των αρχαιολογικών χώρων του κέντρου της Αθήνας.

Με την πάροδο του χρόνου, τμήματα του οικοπέδου όπου βρίσκεται ο κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος άλλαξαν χέρια και σήμερα το οικόπεδο ανήκει σε 6 φερόμενες ιδιοκτησίες, συνολικά τρεις συνδεόμενες με το real state εταιρείες και 13 άτομα, μεταξύ των οποίων ορισμένοι γνωστοί Αθηναίοι επιχειρηματίες, αλλά και ο γιος ενός πρώην υπουργού. Ολοι πιέζουν για την εμπορική εκμετάλλευση του χώρου, ακόμη και με την ανέγερση ξενοδοχείου.

H εισήγηση
Οικόπεδο με... θέα την Ακρόπολη Οικόπεδο με... θέα την Ακρόπολη |
Είναι εντυπωσιακό ότι, παρόλο που η εισήγηση της διευθύντριας της ΕΦΑ Πόλης Αθηνών, Ελένης Μπάνου, με την οποία ζητά την υπό όρους δόμηση του οικοπέδου, τεκμηριώνεται μέσα σε 12 συνολικά σελίδες με αναλυτικές αναφορές στην ιστορία του τόπου και το ιστορικό της υπόθεσης, σε αυτήν υπάρχουν κάποιες σοβαρές παραλείψεις και παραβλέψεις.

Στην εισήγησή της η κ. Μπάνου αμφισβητεί εμμέσως πλην σαφώς ότι τα κατάλοιπα του αναλήμματος που διατηρούνται στο οικόπεδο ανήκουν στον ναό της Αγροτέρας Αρτέμιδος, κάνοντας λόγο για «φερόμενο ως ναό της Αρτέμιδος Αγροτέρας». «Ο ανασκαφέας Ι. Τραυλός θεώρησε ως τμήμα του περιβόλου του ναού της Αγροτέρας Αρτέμιδος, άποψη η οποία σήμερα επανεξετάζεται», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Παραλείποντας να τεκμηριώσει επιστημονικά αυτή την αμφισβήτηση με την παράθεση κάποιας βιβλιογραφίας και παραβλέποντας να αναφέρει ότι τα αποτελέσματα της ανασκαφής που πραγματοποιήθηκε από το 2010 έως το 2015 δεν έχουν δημοσιευτεί ώστε να γνωρίζει η επιστημονική κοινότητα αν υπάρχουν νέα δεδομένα που θέτουν σε αμφισβήτηση την ταύτιση του ναού.

Προκειμένου να αιτιολογήσει την εισήγησή της, η κ. Μπάνου αναφέρει ότι το σημαντικότερο μνημείο του χώρου, ο κλασικός ναός όπου τελούνταν λατρεία του Διός Μειλιχίου, διατηρείται αποσπασματικά, ότι ο φερόμενος ως ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδος δεν διατηρείται, εκτός από κάποιο κατάλοιπό του, και ότι οι τάφοι ρωμαϊκών-υστερορωμαϊκών χρόνων που ανακαλύφθηκαν είναι μερικώς κατεστραμμένοι.

Επικαλείται, δηλαδή, την ανυπαρξία σωζόμενων κτισμάτων, παραβλέποντας τη σημασία του χώρου για το ιστορικό περιβάλλον της Αθήνας και το γεγονός ότι δεν έχει ολοκληρωθεί η ανασκαφή και δεν έχει προχωρήσει η έρευνα σχετικά με όλες τις ιστορικές φάσεις του ναού και των μνημείων του.

Παραλείπει, δηλαδή, να επισημάνει ότι το οικόπεδο όχι μόνο διασώζει αρχαία κατάλοιπα, καθώς και τμήμα του φυσικού ανάγλυφου της μίας όχθης του Ιλισού, αλλά και ότι παρέχει άμεση θέα της Ακρόπολης και του ναού του Ολυμπίου Διός, ότι αποτελεί τη φυσική συνέχεια των παριλίσιων ιερών και ότι βρίσκεται πλάι στη σύγχρονη οδό Αρδηττού και στη διαδρομή των επισκεπτών του Παναθηναϊκού Σταδίου.

Οτι, δηλαδή, μπορεί να αποτελέσει έναν ανοιχτό χώρο ιστορικού και αρχαιολογικού περιπάτου και στάσης για τους περιπατητές.

Μια ακόμη σοβαρή παράλειψη αφορά το ιδιοκτησιακό καθεστώς του πολύπαθου οικοπέδου, καθώς στην εισήγηση της κ. Μπάνου παραλείπονται δύο από τους φερόμενους ιδιοκτήτες του: οι εταιρείες DRAPO INTERNATIONAL Α.Ε. Εμπορική, Εξαγωγική, Βιομηχανική, Τουριστική, Ξενοδοχειακή και Οικοδομική και η ΝΙΑΛΠΟ Ανώνυμη Εξαγωγική Τουριστική και Ξενοδοχειακή.

Αν μη τι άλλο, πρόκειται για μια περίεργη παράλειψη, αφού στο παρελθόν υπήρξαν ενστάσεις και αμφισβητήσεις των αποφάσεων του ΚΑΣ, καθώς κατά παράξενο τρόπο δεν είχαν κληθεί στις σχετικές του συνεδριάσεις όλοι οι ιδιοκτήτες ως είχαν δικαίωμα από τον νόμο.

Διαφυγόντα… δεδομένα

Οι παραλείψεις στην εισήγηση της διευθύντριας της ΕΦΑ Πόλης Αθηνών δεν περιορίζονται εδώ. Ωστόσο ανάγονται σε σημαντικά «κενά» γύρω από την όλη υπόθεση, όταν αυτές δεν επισημαίνονται επίσης από την υπουργό Πολιτισμού Μυρσίνη Ζορμπά στην τοποθέτησή της για το θέμα, απαντώντας σε επίκαιρη ερώτηση του αντιπροέδρου της Βουλής και βουλευτή του Ποταμιού, Σπύρου Λυκούδη, για το μέλλον του ιερού της Αγροτέρας Αρτέμιδος (20.9.2018).

«Το ΚΑΣ δε αφήνει τίποτα στην τύχη του, μόνο που οι καθυστερήσεις είναι μοιραίες» υποστήριξε η υπουργός. «Το συγκεκριμένο ακίνητο στο Μετς ξεκίνησε να ανασκάπτεται από τον 19ο αιώνα και η ιστορία του είναι πολύ μεγάλη, η αρχαιολογική υπηρεσία αγρυπνεί στα μνημεία, ωστόσο δεν έχει δυνατότητα να προχωρήσει σε αποφάσεις απαλλοτριώσεων, καθώς δεν διαθέτει τα απαραίτητα κονδύλια», τόνισε η υπουργός Πολιτισμού.

Τι παρέλειψε να πει η υπουργός, όπως επίσης παρέλειψε να πει, εκτός των προαναφερόμενων, και η κ. Μπάνου; Παρόλο που η κ. Ζορμπά αναφέρθηκε σε κάποιες χρονολογίες-σταθμούς που αφορούσαν την ιστορία της απαλλοτρίωσης που δεν έγινε ποτέ (συγκεκριμένα το 2002, το 2003, το 2005 και το 2015), παρέλειψε τη σημαντικότερη.

Το 2010, οπότε και πραγματοποιήθηκε στις 13 Ιανουαρίου η τελευταία συνεδρίαση του ΚΑΣ που έγινε για το θέμα του συγκεκριμένου οικοδομικού τετραγώνου. Σε αυτήν επρόκειτο να συζητηθεί γνωμοδότηση με θέμα τη συγκρότηση επιτροπής του ΚΑΣ προκειμένου να πραγματοποιήσει αυτοψία και να καθορίσει ή όχι την κήρυξη «Ζώνης Προστασίας Α» για το εν λόγω οικόπεδο, δηλαδή περιοχή στην οποία απαγορεύεται παντελώς η δόμηση.

Η συνεδρίαση αναβλήθηκε «προκειμένου να ρυθμιστούν θέματα πληρεξουσιότητας που τέθηκαν από τους δικηγόρους» των ενδιαφερομένων.

Αναμφισβήτητα, η κήρυξη «Ζώνης Προστασίας Α», όπως άλλωστε προβλέπεται από τις διατάξεις του νόμου για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς (άρθρο 13), θα έδινε ένα οριστικό τέλος στις αξιώσεις περί οικοδόμησης του αρχαιολογικού χώρου και θα επισφράγιζε τη σωτηρία και την ανάδειξή του. Ομως, αν και το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο θα έπρεπε εντός ευλόγου χρόνου να επαναλάβει τη συνεδρίαση, αυτό δεν συνέβη ποτέ.

Το ερώτημα που προκύπτει είναι εάν αποτελεί ευθύνη της δημόσιας διοίκησης και του υπουργείου Πολιτισμού το γεγονός ότι δεν επαναλήφθηκε αυτή η συνεδρίαση, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα τη μη κήρυξη του εν λόγω οικοδομικού τετραγώνου σε «Ζώνη Α», με αποτέλεσμα ένας σημαντικός αρχαιολογικός χώρος να κινδυνεύει να μην αποδοθεί ποτέ στην κοινωνία.

Και ας πάμε σε μια ακόμη «παράλειψη» που συνδέεται με το οικονομικό ζήτημα, δηλαδή την αδυναμία της πολιτείας να αγοράσει το συγκεκριμένο οικόπεδο με πρόσχημα την υψηλή του αξία, λόγος για τον οποίο δεν υλοποιήθηκαν ποτέ οι αποφάσεις του ΚΑΣ για την απαλλοτρίωση του οικοπέδου.

Με πάτημα αυτήν ακριβώς την αδυναμία η κ. Μπάνου αναφέρει στην εισήγησή της ότι «δεδομένης […] της ιδιαιτέρως υψηλής αντικειμενικής αξίας του ακινήτου (περί τα 2,2 εκατ. ευρώ) και της γενικότερης συγκυρίας στην οποία βρίσκεται η χώρα, η Εφορεία, αντιμετωπίζοντας με πνεύμα ρεαλισμού ένα πρόβλημα χρονίζον επί μισό αιώνα περίπου, που έχει δημιουργηθεί κυρίως εξαιτίας του μεγάλου οικονομικού κόστους, εισηγείται την υπό όρους δόμηση του ακινήτου, με την παράλληλη διατήρηση και ανάδειξη των αρχαιολογικών καταλοίπων του χώρου».

Αλλά και η κ. Ζορμπά στάθηκε σε αυτή την αδυναμία λέγοντας ότι «πρόκειται για ένα από τα ακριβότερα ακίνητα στην Αθήνα».

Αυτό που παρέλειψαν να πουν και οι δύο είναι ότι η λύση γι’ αυτό υπάρχει και τη δίνει ο ίδιος ο νόμος (άρθρο 18, παρ. 8) που αναφέρει: «Εφόσον συναινεί ο ιδιοκτήτης, είναι δυνατή η ανταλλαγή ιδιωτικού ακινήτου με ακίνητο ίσης αξίας του Δημοσίου ή του ΟΤΑ ή η αποζημίωση με άλλο νόμιμο τρόπο».

Μόνο με την οριοθέτηση αδόμητης «Ζώνης Α» στο εν λόγω οικόπεδο οι ιδιοκτήτες του θα «υποχρεωθούν» να συναινέσουν να λάβουν αποζημίωση ή ανταλλαγή με άλλο οικόπεδο, αφού θα γνωρίζουν αμετάκλητα ότι δεν θα μπορούν να οικοδομήσουν το συγκεκριμένο ακίνητο. Ειδάλλως, θα συνεχίσουν την προσπάθεια αποχαρακτηρισμού του ακινήτου.

Αντιδράσεις
Μέχρι στιγμής, εισήγηση της κ. Μπάνου που τάσσεται κατά της απαλλοτρίωσης και υπέρ της υπό όρους δόμησης του αρχαιολογικού χώρου επέφερε τις πρώτες αντιδράσεις: Το Δημοτικό Συμβούλιο Αθήνας ψήφισε ομόφωνα, στις 26/7, υπέρ της άμεσης απαλλοτρίωσης του χώρου, δηλώνοντας την έκπληξη και την αντίθεσή του στην εισήγηση για την οικοδόμηση του χώρου.

Το ελληνικό τμήμα του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Τοποθεσιών (ICOMOS), σε ψήφισμά του, εμμένει στην αρχική του θέση «για την απαλλοτρίωση του χώρου στο σύνολό του και την απαγόρευση της οικοδόμησής του, έστω και υπό όρους, προκειμένου να επιτευχθεί η προστασία και η ανάδειξή του».

Την αγωνία του για τη διάσωση του αρχαιολογικού χώρου εξέφρασε σε ανακοίνωσή του ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων: «Είναι πια καιρός να υλοποιηθεί επιτέλους η απαλλοτρίωση του αδιαμφισβήτητης ιστορικής, αρχαιολογικής και περιβαλλοντικής αξίας του χώρου στο σύνολό του και να απαγορευτεί η δόμησή του, προκειμένου να επιτευχθεί η προστασία και ανάδειξή του», αναφέρει.

Επιστολή της προς την υπουργό Πολιτισμού απέστειλε η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία για την προστασία της φυσικής και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς Ελλάδας και Κύπρου ΜONUMENTA ζητώντας «την πλήρη διάσωση του όλου αρχαιολογικού χώρου».

Οπως γίνεται φανερό, λύσεις για τη σωτηρία του χώρου που βρισκόταν ο ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδoς υπάρχουν, αλλά η πολιτική βούληση απουσιάζει. Εκτός αν την πάρει ο ίδιος ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, που ως πρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ είχε καταθέσει ερώτηση στις 29.9.2010 προς τον τότε υπουργό Πολιτισμού και Τουρισμού με θέμα «Ανάγκη άμεσης προστασίας και ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου και ιστορικού τόπου του ναού της Αγροτέρας Αρτέμιδoς».

Για να μην παραδώσουμε στα χέρια των κερδοσκόπων την πολιτιστική μας κληρονομιά, με άλλοθι την οικονομική αδυναμία λόγω κρίσης.